ترمیم کردن دندان اگرچه کمک زیادی به بهبود کیفیت زندگی و سلامتی افراد می کند اما در سایه پیشرفت علم و تکنولوژی، امروزه درمانی تهاجمی محسوب می‌شود و در حال جایگزین شدن با درمان های کم خطرتر است. فیشور سیلانت دندان یا شیاربندی دندان که در نیمه دوم قرن بیستم جایگزین ترمیم های پیشگیری دندان شد، از مهم‌ترین این درمان هاست.
نزدیک به ۲۰۰ سال از اولین ترمیم دندانپزشکی می گذرد و چیزی حدود ۱۵۰ سال از زمانی که دکتر جی.وی.بلک انواع پوسیدگی های دندان را طبقه بندی کرد و درمان هایی برای هر کدام پیشنهاد کرد. در این مدت بسیاری از افراد از توان بهتر برای جویدن بهره مند شده اند و کشیدن دندان که زمانی تنها درمان دندانپزشکی مرسوم بود، به تدریج به کاری غیرمعمول تبدیل شده است.
فواید فیشور سیلانت دندان چیست؟
فیشور سیلانت دندان (به انگلیسی fissure sealant) که در متن ها به شیارپوشی دندان یا شیاربندی دندان هم ترجمه شده است، درمانی پیشگیرانه است که با بستن شیارهای دندانی در بدو رویش، آنها را از پوسیدگی احتمالی در آینده محافظت می کند.
این درمان کمک می کند که کودکان و نوجوانان و همینطوری افرادی که شرایط خاصی دارند، دوره های پرخطر برای دندان ها را به سلامت از سر بگذرانند. طبق تحقیقات انجام شده شیاربندی دندان تا دو سال اول قرارگیری در دهان جلوی ۸۰ درصد پوسیدگی ها را می گیرند.
در دو سال بعدی این رقم اگرچه افت می کند ولی هنوز قابل توجه است؛ کسانی که فیشورسیلانت انجام داده اند در سال چهارم این درمان هنوز ۵۰ درصد کمتر گرفتار پوسیدگی دندان می شوند. علاوه بر این تحقیقات نشان داده اند که کودکان محصلی که این عمل شیارپوشی دندان را انجام نمی دهند تا ۳ برابر بیشتر دچار پوسیدگی دندان می شوند.
بنابراین به نظر می رسد هیچ توجیهی برای صرف‌نظر کردن از فیشور سیلانت دندان و رفتن به سمت درمان های تهاجمی مانند پرکردن دندان، وجود ندارد.
فرایند فیشور سیلانت تراپی یا شیاربندی دندان چگونه است؟
همه دندان ها در زمان روییدن شیارهایی در سطح جونده شان دارند. این شیارها در دوران تکامل دندان در استخوان فک پدید می آیند و در تمام طول عمر در دندان قابل مشاهده اند.
اگرچه در گذر زمان بر اثر سایش طبیعی دندانها رفته رفته عمق این شیارها کم می شود. اما شیارهای دندانی به خصوص در سنین جوانی عمق قابل توجهی دارند و به همین دلیل مستعد جمع کردن باقیمانده های غذایی و توده میکروبی هستند که این مسئله به نوبه خود باعث پوسیدگی می شود.
فرایند شیاربندی دندان ها در واقع راهی برای جلوگیری از همین اتفاق است. در این فرایند شیارهای دندان با یک ماده اسیدی متخلخل می شوند، این تخلخل کمک می کند تا چسب پلیمری که بناست ماده شیارپوش را در شیار نگه دارد، نفوذ بیشتری در دندان پیدا کند.
بعد از آماده‌سازی با اسید، ماده پرکننده ی شیارها در جای خود قرار می گیرد. این ماده اصلی هم یک ماده پلیمر با پایه ی رزینی است که با تابش نور متمرکز طی کمتر از یک دقیقه سخت می شود و تا مدت زمان قابل توجهی در جای خود باقی می ماند.
سادگی این فرایند شیارپوشی دندان یکی از عواملی است که آن را به یک درمان پرطرفدار هم برای دندانپزشکان و هم برای بیماران دندانپزشکی تبدیل کرده است.
چه دندان‌هایی را در چه زمانی باید فیشور سیلانت کرد؟
بنا به توصیه عموم دندانپزشکان و تحقیقاتی که در این زمینه وجود دارند، تمام دندان‌هایی که حفره و شیار عمیق دارند باید بسته شوند. دوازده دندان جلویی که کارشان بریدن و قطع کردن غذاست به دلیل لبه های تیزی که دارند نه نیازی به شیارپوشی دارند و نه اصولاً چنین درمانی روی این دندانها امکان پذیر است.
ولی دندان های شیری جونده که تا حدود یازده سالگی در دهان باقی می مانند و شیارهایی در سطحشان دارند باید شیارپوشی شوند. اگرچه این دندان ها در نهایت قرار است توسط دندان‌های دائمی جایگزین شوند، ولی در همین مدت قرارگیری در دهان اگر به دلیل پوسیدگی از بین بروند مشکلاتی را پدید می آورند.
شایع‌ترین این مشکلات جابه جا شدن دندان‌های مجاور و کمبود فضا هنگام روییدن دندان‌های دائمی است که ممکن است موجب نیاز به درمان‌های گران قیمت و طولانی مانند ارتودنسی شود.
از دندان های شیری که بگذریم شیارپوشی دندان های دائمی، به خصوص دو آسیاب بزرگ که اولی در ۷ سالگی و دومی در ۱۱ سالگی می روید، اهمیت خیلی بیشتری دارد. این دندان ها در بدو رویش شیارهای خیلی عمیقی دارند که خطر پوسیدگی را افزایش می دهند.
علاوه بر این، سنی که این دندانها در دهان می‌رویند سن حساسی است. بچه ها در این دوران علاقه زیادی به خوردن تنقلات و میان وعده های غذایی دارند و عادت به مسواک زدن و رعایت بهداشت دهان هم به خوبی شکل نگرفته است. از دست دادن دندان های آسیاب بزرگ در این دوره حساس مشکلات عمده ای در بزرگسالی پدید خواهد آورد.
آیا فیشور سیلانت دندان مختص کودکان است؟
درمان فیشور سیلانت (شیارپوشی دندان) اگرچه در ابتدا به عنوان یک روش پیشگیری از پوسیدگی دندان کودکان معرفی می شد، سپس در درمان و پیشگیری مشکلات دندانی افراد بزرگسال هم مورد استفاده قرار گرفت.
یکی از موارد کاربرد شیارپوشی دندان در افراد بزرگسال، خشکی دهان است. خشکی دهان چه به دلیل مصرف داروهایی شیمیایی ایجاد شده باشد و چه به دلیل بیماری های خودایمنی مانند سندرم شوگرن، که در آن غدد بزاقی و اشکی توسط سیستم ایمنی مورد تهاجم قرار می گیرند، اثر مخربی روی دندانها دارد.
جریان طبیعی بزاق دهان مسئول بخش بزرگی از سلامت دهان است. بزاق دهان که سرشار از آنزیم های ضدباکتری و آنتی‌بادی هاست، به طور طبیعی در طول شبانه روز در حال از بین بردن توده های میکروبی است که عامل بیماری های مختلف از جمله پوسیدگی دندان هستند. بستن شیارهای دندان برای افرادی که از خشکی دهان رنج می برند، در هر سنی که باشند، کمک قابل توجهی به پیشگیری از پوسیدگی دندان می کند.
به همین ترتیب، افرادی که گرفتار اختلالات روحی مثل افسردگی یا بیماری هایی مانند فلج مغزی هستند، هم می توانند از شیاربندی دندان برای پیشگیری از پوسیدگی دندان استفاده کنند. این درمان برای این افراد به دو جهت اهمیت دارد؛
- اول اینکه افراد مبتلا به این بیماری ها غالباً به دلیل استفاده از داروهای ضداضطراب و گاهی به دلیل خود اضطراب گرفتار خشکی دهان می شوند.
- دوم اینکه در این افراد به دلیل دشواری های روحی و حرکتی که به آن روبه رو هستند توانایی حفظ بهداشت دهان و شکل دادن به عادت‌هایی مانند استفاده از مسواک و دهانشویه دشوار است.
شیاربندی دندان برای این افراد تا اندازه ای جایگزین ناتوانی از حفظ بهداشت دهان می شود. و در نهایت یک کاربرد موثر دیگر شیارپوشی دندان ها در افرادی است که در حال انجام درمان ارتودنسی هستند.
در درمان های ارتودنسی مجموعه ای از تمام عوامل بالا دیده می شود. این درمان در سنین نوجوانی انجام می شود که انگیزه رعایت بهداشت پایین است. از طرف دیگری سیم ها و براکت های ارتودنسی که روی دندانها قرار گرفته اند دسترسی به دندانها را جهت تمیز کردنشان محدود می کنند و علاوه بر همه ی این‌ها اگر در دورانی که فرد تحت درمان ارتودنسی است نیاز به ترمیم دندان ایجاد شود، انجام چنین درمانی با توجه به دستگاه های ارتودنسی در دهان بسیار دشوار و گاه مستلزم برداشتن تمام یا بخشی از این دستگاه ها برای پرکردن یک دندان ساده است.
در نهایت می توانیم بگوییم که هر جا و به هر دلیل خطر پوسیدگی دندان بالا باشد انجام درمان شیارپوشی دندان یا فیشور سیلانت تراپی هم به همان نسبت ضروری است.
مزایای شیارپوشی دندان چیست؟
استفاده از شیاربندی دندان تقریباً از هر نظر به ترمیم دندان ارجحیت دارد. مهم‌ترین برتری شیارپوشی دندان این است که در این روش هیچ بخشی از دندان تراشیده نمی شود و برعکس ترمیم دندان که گاهی حتی بخش‌های سالم دندان را هم تخریب می کند، هیچ صدمه ای به دندان ها وارد نمی کند.
امتیاز دیگر شیاربندی دندان امکان انجام دادن آن بدون بی حسی موضعی و بدون درد است. شیارهای دندانی همه در سطح مینای دندان هستند که در آن پایانه های عصبی وجود ندارد. پوشاندن این شیارها به همین دلیل بدون هیچ دردی انجام می شود.
چنین درمانی در برابر ترمیم دندان که غالباً در عمق عاج دندان و در مجاورت پایانه های عصبی قرار می گیرد برای بیمار بسیار بی دردسرتر است. باز به همین دلایل فیشور سیلانت تراپی (شیارپوشی دندان) در مقایسه با سایر ترمیم های پیشگیری ارزان‌تر است و در مدت زمان خیلی کوتاهی، عموماً کمتر از ۱۰ دقیقه، انجام می شود.
در نهایت شیاربندی دندان به دلیل آزاد کردن فلوراید در محیط دهان می تواند به روش شیمیایی هم پوسیدگی‌ها را کنترل کند و گاه حتی بعد از ایجاد یک پوسیدگی اولیه آن را مهار کند و از بین ببرد.
معایب فیشورسیلانت دندان چیست؟
یک تصور نادرست که بسیاری از افراد را از شیاربندی دندان های خود یا کودکشان منصرف می کند، تصور وجود موادی مضر در ماده شیاربند است. حرف های زیادی در مورد ماده bisphenol A و خطرات آن گفته شده که به این نگرانی‌ها دامن می زند.
با این حال طبق تحقیقات انجمن دندانپزشکان آمریکا این ماده در ساخت شیاربندهای دندانی کاربرد ندارد و تنها از یکی از مشتقات آن، که در سایر مواد پرکننده ی دندان هم وجود دارد، در ترکیب شیاربندهای دندانی استفاده می شود.
از این گذشته باز تحقیقات نشان می دهند که ۹۶ درصد از BPA که افراد در زندگی روزمره شان دریافت می کنند از طریق بسته بندی های پلاستیکی مثل جعبه های غذا و یا رسیدهای کاغذی به آنها می رسد.
این نگرانی ها را می شود تا اندازه ای به نگرانی هایی تشبیه کرد که در اواخر قرن بیستم در مورد جیوه موجود در آمالگام (یک ماده ترمیم دندان) وجود داشت. مردم مدت‌ها از استفاده از این ماده می ترسیدند تا اینکه تحقیقات نشان داد جیوه ای که افراد از ترمیم آمالگام در دهانشان دریافت می کنند به اندازه جیوه‌ای است که از خوردن غذاهای دریایی یک بار در هفته به بدن وارد می شود.
درمان فیشور سیلانت دندان چون در عمق دندان انجام نمی‌شود، احتمال ساییده شدن و خارج شدن بیشتری دارد؛ ولی با توجه به هزینه کم و راحت بودن درمان، حتی تکرار آن نیز مقرون به صرفه است. علاوه بر این با توجه به نقش پیشگیری کننده‌ی درمان شیاربندی، فقط در دوره‌های حساس نیاز به انجام دارد.
هزینه فیشور سیلانت دندان ها چقدر است؟
هزینه شیاربندی دندان ممکن است در کلینیک‌ها و مطب‌های مختلف، متفاوت باشد. اما در نهایت این نوع درمان چون نیاز به بی‌حسی موضعی ندارد و زمان چندانی نیز به خود اختصاص نمی‌دهد، در تمام مراکز با هزینه‌ی کمتری نسبت به پر کردن دندان انجام می‌شود.
بهترین مراکز انجام شیاربندی دندان
اغلب مراکز و کلینیک‌های دندانپزشکی، شیارپوشی دندان را انجام می‌دهند. برای مشاهده بهترین مراکز انجام دهنده‌ی خدمات فیشور سیلانت دندان به سایت تخفیفان مراجعه کنید.
