آشنایی با حمام فین کاشان

حمام های تاریخی کاشان، از جمله آثار باشکوهی هستند که در دوران صفوی مورد ستایش جهانگردان داخلی و خارجی بوده اند. این حمام ها با معماری عالی ویژگی‌های خاص یکی از پنج عنصر اصلی شهر ( مسجد،  بازار ، خانه، حمام، آب انبار ) به شمار می‌آید. از جمله حمام‌های معروف کاشان می‌توان به گرمابه‌های حمام فین، حمام سلطان امیر احمد، حمام گذرنو، حمام عبدالرزاق خان، حمام محتشم اشاره کرد.

باغ فین کاشان

باغ فین کاشان، نام یک باغ ایرانی است که حمام فین نیز در آن قرار دارد. باغ فین یکی از مهمترین نمونه باغ‌ های ایرانی است که همچنان زنده و پابرجاست. باغ شاه یا باغ فین شاید بدنام ترین باغ تاریخ باشد که هربار اسم آن می آید، ماجرای قتل ناجوانمردانه امیرکبیر و حمام خون او به یاد می آید. این باغ، عمارتی باستانی در كنار عمارت چشمه سلیمانیه است که در فین كاشان قرار دارد.

از وقایع مهم تاریخی در این باغ می‌توان به جشن تاجگذاری رسمی شاه اسماعیل صفوی و نیز قتل امیركبیر در حمام فین در تاریخ ۲۰ دی ۱۲۳۰ شمسی اشاره كرد. موزه ملی کاشان نیز در این باغ دایر است. این مجموعه، در کنار میدان نقش‌جهان و کاخ چهلستون، بیشترین بازدید کننده و گردشگر استان اصفهان را به سوی خود جلب می‌نماید.
حمام فین و مجموعه بناهای آن در باغ فین کاشان واقع شده و این اثر در تاریخ ۱۵ آذر ۱۳۱۴ با شماره ثبت ۲۳۸ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است. این اثر در سال ۱۳۸۲ به ثبت جهانی یونسکو نیز رسیده است.

باغ فین در ۹ کیلومتری مرکز شهر کاشان و در انتهای خیابان امیرکبیر فعلی و روستای فین کوچک قدیم قرار دارد. این باغ در مجاورت چشمه سلیمانیه و بالادست دشتی با شیب ملایم قرار دارد. بنای اولیه باغ فین به قبل از اسلام و با تمدن سیلك پیوند خورده است كه تمدن سیلك پیوندی ناگسستنی با چشمه ‌جوشانی دارد كه در بالای باغ جاری ‌است و به چشمه سلیمانیه معروف است.

حمام فین کاشان

درقسمت جنوبی باغ فین دو حمام وجود دارد که به حمام کوچک و بزرگ معروف است، که هر یک داراى خزینه و حوض‌هاى متعدد آب هستند. حمام کوچک از آثار دوره صفویه و همراه با بنای اولیه باغ فین ساخته شده‌است. حمام بزرگ در دوران قاجاریه به وسیله فتحعلی شاه ساخته شده‌است.

حمام بزرگ مخصوص امرا و حمام کوچک اختصاص به استفاده خدام داشته‌است. در هریک از حمام‌ها قسمت هایی شامل ورودی، گرمخانه، آبنما، خزینه، محل نظافت و سربینه (رختکن) به چشم می‌خورد. کانال هایی جهت تعویض آب خزینه‌ها و حوضچه‌ها در کف حمام‌ها وجود دارد. دیوار ساختمان های حمام فین با عایق رطوبتی مخصوص مانند ماسه، آهک یا ساروج پوشانده شده‌است. این حمام دارای دالان‌ها و راهروهای زیادی است و معماری زیبایی دارد.

حمام کوچک آن از حیث معمارى چندان مهم نیست؛ اما حمام بزرگ آن با ستون‌هاى مرمرى و سقف نقاشى شده، بسیار جالب توجه است. این حمام دارای دالان‌ها و راهروهای زیادی است و معماری زیبایی دارد. در حمام کوچک باغ فین واقعه قتل امیرکبیر (قهرمان مبارزه با استعمار در دوره قاجار) روى داده است و از این حیث، ارزش و اعتبار تاریخى دارد. شما می‌توانید با تور یک روزه از کاشان زیبا دیدن کنید و از معماری‌های بی نظیر آن لذت کافی را ببرید.

باغ فین کاشان

معماری حمام فین کاشان

این دو حمام موجود در مجموعه ی باغ فین مانند بسیاری از حمام های تاریخی ایران زمین، به صورت خزینه ای هستند.خزینه یا به اصطلاح امروزه، حوضچه، محل نظافت و شست و شوی افراد بوده است.

از بخش های دیدنی حمام های خزینه ای می توان به ورودی ها، سربینه ها (همان رختکن امروزی)، آب نما ها، گرم خانه ها (اتاق هایی که در آن آب را در دیگ های بزرگ مسی به جوش می آوردند)، دالان ها و کانال های تعویض آب خزینه ها (که در کف حمام قرار دارند) اشاره کرد که معماری زیبای آن ها با توجه به قدمت تاریخی شان و سبک معماری هر دوره ی تاریخی یکی از ارکان اساسی شناخت سبک معماری شهرهای تاریخی است.

حمام کاشان

حمام کوچک

ساخت این حمام به دوره ی صفویه (هم زمان با ساخت بنای اولیه ی باغ فین) بر می گردد. نکته ی قابل توجه این حمام وجود هفت کاشی قدیمی در قسمت خزینه است که حدود ۵۰۰ سال قدمت دارند. این حمام به منظور استفاده ی خدمتکاران ساخته شده است به همین دلیل از حیث معماری، ویژگی بارزی نداشته و سبب شهرتش رویدادی تاریخی است که در آن به وقوع پیوسته است. این حمام در برخی از روزهای هفته برای استفاده ی عموم در اختیار مردم قرار می گرفته است.

پس از واقعه قتل امیر کبیر، باغ فین و حمام فین دوباره فراموش شد و در دوره ی مشروطه، اشرار تمام سنگ های مرمر و مصالح گران بهای باغ و حمام را به غارت بردند.

حمام بزرگ

حمام سلطنتی یا حمام بزرگ، در دوره ی قاجاریه و به دستور فتحعلی شاه قاجار ساخته شده است. البته در کنار ساخت حمام جدید، حمام کوچک را نیز که پس از پایان دوران صفوی از رونق افتاده بود به دستور شاه مرمت کردند. از آن جایی که حمام بزرگ برای استفاده ی فرماندهان و بزرگان دربار ساخته شده است، به لحاظ معماری اهمیت دارد و ستون های مرمر و سقف نقاشی شده اش فوق العاده تماشایی است.حمام بزرگ دو سربینه دارد. سربینه ی اول که به ورودی نزدیک تر است، سکویی در انتها و بخاری دیواری دارد. در این سربینه وجود نورگیرهایی مزین به کاشی های مشبک که به باغ باز می شوند چشم انداز دلپذیری را ایجاد کرده است. سربینه ی دوم، حوضی در میانه و مسیر ترددی در ضلع شرقی دارد که کف آن پایین تر از سطح سربینه است.

به نظر می رسد که به هنگام خروج از حمام ابتدا از سربینه ی دوم و سپس از سربینه ی اول استفاده می کرده اند بدین ترتیب که پس از استحمام و خروج از گرم خانه، ابتدا پا را در حوض سربینه ی دوم می شسته اند و در هوای ملایم آنجا بدن را خشک می کرده اند و آماده رفتن به سربینه ی اول برای پوشیدن لباس می شده اند.

در سال ۱۳۴۴ هجری شمسی این دو حمام بر اساس طرح اولیه ی خود دوباره مرمت و پس از آن نیز بارها تعمیر و بازسازی شدند.