قلعه های ایران | لیست ۱۰ قلعه تاریخی، باستانی و معروف + عکس

ایران سرزمین دژها و قلعه هایی است که هر کدام روایتگر بخشی از تاریخ پر فراز و نشیب این سرزمین اند. از دل کوه های مرتفع گرفته تا جنگل های انبوه شمال، قلعه های شگفت انگیزی وجود دارند که هنوز هم پس از قرن ها ایستاده اند و شکوه گذشته را به رخ می کشند. اگر کنجکاوید بدانید زیباترین، عجیب ترین و باستانی ترین قلعه های ایران کدامند، با ما همراه باشید و ادامه مقاله را از دست ندهید.

قلعه رودخان گیلان

در دل جنگل های سرسبز شهرستان فومن، قلعه رودخان با شکوهی خیره کننده بر فراز ارتفاعات خودنمایی می کند. این دژ تاریخی که با نام های قلعه حسامی و دژ رودخان نیز شناخته می شود، بزرگترین قلعه آجری ایران به شمار می رود و قدمت آن به دوره سلجوقیان بازمی گردد. بازدید از قلعه نیازمند پیاده روی در مسیر پلکانی و سنگ فرش شده ای با حدود هزار پله است که از دل جنگل عبور کرده و رودخانه ای زیبا از ارتفاعات شمالی آن جریان دارد و جلوه طبیعی مسیر را دوچندان می کند.

قلعه رودخان نه تنها از نظر معماری، بلکه از لحاظ دفاعی و استراتژیک نیز برجسته است. دکتر منوچهر ستوده در کتاب “آستارا تا استرآباد” آن را سومین بنای شگفت انگیز گیلان خوانده و تاکید کرده تاکنون قلعه ای به عظمت و استحکام رودخان ندیده است. به همین دلیل این قلعه از ۳۰ مرداد ۱۳۵۴ با شماره ۱۵۴۹/۳ در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده است.

• ساعت بازدید: ۰۷:۳۰ صبح تا ۱۷:۰۰
• آدرس: شهرستان فومن، پارک جنگلی قلعه رودخان

برای مطالعه بیشتر: جاهای دیدنی شاهرود

ارگ بم

قلعه و ارگ بم یکی از بزرگ ترین و با اهمیت ترین مجموعه های تاریخی ایران است که در نزدیکی شهر بم استان کرمان قرار دارد. این شهر باستانی شامل دو بخش اصلی حکومتی و منطقه مسکونی رعیت نشین است که هر کدام دارای سازه ها و کاربردهای خاص خود می باشند.

بلندترین و شاخص ترین قسمت این مجموعه، ارگ است که در قلب دژ جای گرفته و به دلیل ظاهر با ابهت خود، کل مجموعه را ارگ بم می نامند. ارگ بم زمانی بخشی از مسیر پررونق جاده ابریشم بوده و تا حدود سال ۱۸۵۰ میلادی فعال و پر رفت و آمد بود، هرچند دلیل ترک آن توسط مردم هنوز مشخص نیست. متأسفانه زلزله مهیبی در ۵ دی ۱۳۸۲ این سازه خشتی عظیم را ویران کرد و بازسازی آن همچنان ادامه دارد.

در مورد قدمت ارگ بم اختلاف نظرهایی وجود دارد؛ برخی ساخت آن را به دوره هخامنشی و برخی دیگر به اشکانیان نسبت می دهند، اما بیشتر سازه های موجود تا قبل از زلزله، متعلق به دوره تیموری تا قاجار بوده اند. لایه های متعدد ساختمانی و سبک معماری بناها، مانند ایوان مساجد با اندازه های متفاوت، اطلاعات ارزشمندی درباره دوره های مختلف ساخت و ساز از قرن چهارم تا هفتم هجری ارائه می دهند. همچنین نوشته هایی درباره لشکرکشی های اردشیر بابکان و دیگر بناهای تاریخی اطراف ارگ، سرنخ هایی از قدمت این مجموعه در اختیار کارشناسان قرار می دهند.

• ساعت بازدید: از ۰۷:۳۰ صبح تا ۱۹:۰۰
• آدرس: شهر بم، خیابان بهمن

قلعه الموت

در دل منطقه الموت قزوین و بر فراز صخره ای بلند، بقایای دژی تاریخی به نام قلعه الموت یا قلعه حسن دیده می شود. این مکان در گذشته مقر حسن صباح، بنیان گذار دولت اسماعیلیان الموت بود؛ کسی که در برابر قدرت سلجوقیان ایستادگی کرد و به همین دلیل این قلعه شهرتی فراگیر یافت.

وسعت قلعه حدود ۲۰ هزار مترمربع بوده و دسترسی به آن آسان نیست. بازدید کنندگان باید مسیری پرپیچ و خم را با خودرو طی کنند و سپس حدود ۴۰۰ پله را بالا بروند تا به این دژ صعب العبور برسند. از سال ۱۳۸۱ این اثر با شماره ۷۲۵۲ در فهرست آثار ملی ایران جای گرفته است.

• ساعت بازدید: ۸ صبح تا ۱۸
• آدرس: استان قزوین، منطقه الموت، شمال شرقی روستای گازرخان

برای مطالعه بیشتر: روستای وردیج تهران

قلعه پرتغالی ها

در جزیره قشم، سازه ای تاریخی با دیوارهای ضخیم و استوار باقی مانده که به قلعه پرتغالی ها مشهور است. این بنا در سال ۱۵۰۷ میلادی به فرمان دریانورد پرتغالی آلفونسو آلبرکرک ساخته شد و تا امروز به عنوان نمادی از دوران استعمار پرتغال در جنوب ایران شناخته می شود.

باستان شناس ایرانی، احسان یغمایی، در سال ۱۳۸۷ این اثر را از دل خاک بیرون آورد. قلعه پرتغالی ها اکنون در کنار جاذبه هایی چون تنگه چاهکوه، یکی از مهم ترین جاهای دیدنی های قشم محسوب می شود و نمونه هایی مشابه آن را می توان در هرمز، عمان و رأس الخیمه نیز دید.

• ساعت بازدید: ۸ صبح تا ۱۷
• آدرس: استان هرمزگان، جزیره قشم، بلوار ژئوپارک، قلعه پرتغالی ها

ارگ کریمخان

در مرکز شهر شیراز، بنای باشکوهی از دوران زندیه با نام ارگ کریمخان قرار دارد؛ اثری که در قرن هجدهم میلادی به دستور کریم خان زند ساخته شد و همزمان کاربری حکومتی و نظامی داشت. این ارگ از آن زمان تا امروز همچون نگینی در دل بافت قدیمی شهر می‌درخشد.

معماری ارگ کریمخان تلفیقی از شکوه و قدرت است. دیوارهای آجری ۱۲ متری با کنگره‌های مخصوص نگهبانی، چهار برج استوانه‌ای ۱۴ متری در گوشه‌ها و اتاق‌هایی برای سربازان و تجهیزات نظامی، جنبه دفاعی بنا را نشان می‌دهد. در عین حال، فضای داخلی با اتاق ‌های نقاشی شده، ایوان‌ های مزین به کاشی ‌های سنتی، حوض‌ها و باغچه‌ ها محیطی دلنشین و آرامش ‌بخش برای زندگی و اقامت پادشاه فراهم کرده بود.

این ارگ در طول تاریخ بارها تغییر کاربری داده است؛ از مقر حکومتی کریم خان تا زندان در دوره پهلوی. امروزه بازدید کنندگان می ‌توانند با قدم زدن در حیاط وسیع و تماشای معماری منحصر به ‌فرد آن، بخشی از تاریخ زندیه را از نزدیک لمس کنند.

ساعات بازدید

• بهار و تابستان: ۸:۳۰ صبح تا ۲۱:۰۰
• پاییز و زمستان: ۷:۳۰ صبح تا ۲۰:۳۰

آدرس: استان فارس، شیراز، خیابان کریم خان زند، میدان شهدا، ابتدای خیابان هجرت

برای مطالعه بیشتر: پارک کوهسنگی مشهد

قلعه فلک الافلاک

قلعه فلک الافلاک، که به عنوان نماد تاریخی شهر خرم آباد شناخته می شود، یکی از مهم ترین و زیباترین قلعه های ایران به شمار می رود. این دژ با سابقه طولانی، احتمالاً همان قلعه شهر ساسانی، شاپورخواست بوده و در دوران گذشته برای اهداف حکومتی و نظامی استفاده می شد. برخی منابع نیز اشاره دارند که نگهداری اسرای رومی یکی از کاربری های این قلعه بوده است. اگرچه برخی محققان قدمت آن را به ساسانیان نمی رسانند، اما توافق بر این است که قلعه در قرن چهارم هجری به دستور بدرین حسنویه مرمت و بازسازی شده است.

ساختار معماری فلک الافلاک چشمگیر و منحصربه فرد است و امروزه محل برپایی دو موزه مردم شناسی و باستان شناسی لرستان می باشد. بازدیدکنندگان در این قلعه می توانند با لباس های سنتی عکس یادگاری بگیرند و تجربه چشیدن خوراکی های محلی این خطه را داشته باشند.

• ساعت بازدید: از ۰۸:۰۰ صبح تا ۲۱:۰۰
• آدرس: استان لرستان، خرم آباد، خیابان امام خمینی، خیابان دوازده برجی

قلعه شوش

قلعه شوش یکی از برجسته ترین قلعه های ایران است که طراحی آن الهام گرفته از قلعه های اروپایی و هنر ایرانی می باشد. این قلعه در سال ۱۸۹۷ توسط ژان ماری دومورگان ساخته شد تا مرکز پژوهش های باستان شناسی و نگهداری آثار تاریخی باشد.

قلعه بر فراز تپه ای در نزدیکی آرامگاه حضرت دانیال نبی در شهر شوش استان خوزستان ساخته شده و استفاده از آجرهایی مشابه کاخ داریوش و کتیبه های میخی زیگورات چغازنبیل، اهمیت تاریخی و هنری آن را دوچندان کرده است. معماری قلعه به صورت پلکانی و با دو حیاط در ارتفاع های مختلف طراحی شده و مصالح خشت و آجر، سبک خاص آن را تقویت کرده اند. نمای ذوزنقه ای قلعه، راهروی دور تا دور و طاق های رومی با تزئینات آجری، جلوه ای ویژه به بنا بخشیده اند.

• ساعت بازدید: همه روزهای هفته به جز شنبه ها از ساعت ۸ صبح تا ۲۰ شب
• آدرس: استان خوزستان، شهر شوش، محله بهشتی، میدان شهدا و خیابان طالقانی

قلعه دختر

بر بلندای کوهی در شمال فیروز آباد، قلعه ای باشکوه از دوران ساسانیان جا خوش کرده است؛ دژی که به قلعه دختر معروف است و اردشیر بابکان آن را میان سال های ۲۲۴ تا ۲۴۱ میلادی بنا کرد تا سدی در برابر حملات دشمنان، به ویژه اردوان پنجم، آخرین شاه اشکانی باشد. معماری استوار این قلعه باعث شده تا امروز به عنوان یکی از ماندگارترین قلعه های ایران شناخته شود.

راه دشوار و پرشیب دسترسی به آن، دلیل انتخاب نام قلعه دختر بوده است؛ چرا که در باور گذشتگان، این نام نمادی از استحکام، تقدس و دور از دسترس بودن بناها بود. در فرهنگ ایرانی نیز ایزدبانوی آب ها، آناهیتا، اغلب با چنین دژهایی پیوند داشته است.

این قلعه در حدود ۲۳۰۰ مترمربع مساحت دارد و در سه طبقه ساخته شده که به وسیله برج پلکانی به هم متصل می شوند. طبقه نخست شامل برج های دیده بانی، روزنه های تیراندازی، یک آب انبار و دو چاه عمیق است که به رودخانه می رسیده اند؛ شواهدی از مهارت معماران باستان. در کنار دیوار شرقی نیز غاری آهکی به نام حمامک وجود داشته که با دمای ثابت ۳۰ درجه، محلی دلپذیر برای استحمام فرمانروایان بوده است. هرچند امروز بخش زیادی از آن از بین رفته، اما بقایای آن همچنان روایتگر گذشته است.

• ساعت بازدید: هر روز از ۶ صبح تا ۱۹ (به جز ایام سوگواری رسمی)
• آدرس: استان فارس، فیروزآباد، کیلومتر ۱۰ جاده فیروزآباد – کوار

قلعه بابک

بر فراز یکی از ارتفاعات سرسبز ارسباران در استان آذربایجان شرقی، قلعه بابک با شکوه تاریخی خود ایستاده است. این دژ مستحکم که روزگاری سنگر دفاعی بابک خرمدین و یارانش در برابر یورش اعراب بود، نمادی از مقاومت و شجاعت ایرانیان به شمار می رود و نزدیک به دو دهه کاربرد نظامی داشته است.

قدمت دقیق قلعه هنوز محل بحث کارشناسان است، اما سفال ‌ها و سکه‌ های یافت شده در محوطه نشان می ‌دهند که این منطقه از قرن ششم میلادی مسکونی بوده است. برخی محققان معتقدند ساخت قلعه به دوران ساسانی یا اشکانی باز می ‌گردد و شباهت سبک معماری آن با تخت سلیمان این فرضیه را تقویت می ‌کند. در طول قرون دوم و سوم هجری نیز بخش ‌هایی از قلعه بازسازی و تقویت شده که آثار آن تا امروز قابل مشاهده است.

انتخاب موقعیت قلعه با مسیرهای سخت و دره‌ های عمیق اطراف، نشان از استراتژی دقیق و تفکر دفاعی سازندگان دارد. امروزه قلعه بابک علاوه بر ارزش تاریخی، به یکی از جذاب ‌ترین جاذبه ‌های گردشگری استان تبدیل شده و در فصل بهار و تابستان گردشگران بسیاری را به خود جذب می‌کند.

• ساعت بازدید: ۲۴ ساعته
• آدرس: استان آذربایجان شرقی، شهرستان کلیبر

قلعه آتشگاه

بر روی ارتفاعات صعب العبور شمال شرق ایران، دژی باستانی به نام قلعه آتشگاه کاشمر جای گرفته است؛ بنایی که با حضور در آن می توان ردپای آیین ها و اعتقادات ایران باستان را لمس کرد. این قلعه در منطقه ای کوهستانی به نام فشتنق، میان روستاهای ریوند، مهر و فشتنق و در ارتفاعی بیش از ۲۰۰۰ متر از سطح دریا قرار دارد. رودخانه پرخروش ریوند از تنگه ای باریک و عمیق در دل صخره های اطراف عبور می کند و بر فراز یکی از صخره های ۱۰۰ متری این ناحیه، بنایی چهارطاقی قدیمی دیده می شود که مردم محلی آن را خانه دیو می نامند. بسیاری از پژوهشگران این بنا را همان آتشکده آذر برزین مهر، یکی از سه آتشکده مهم زرتشتی پیش از اسلام می دانند.

این نظر نخستین بار در سال ۱۳۵۲ توسط فائق توحیدی، باستان شناس ایرانی مطرح شد. او در پژوهش هایش این مکان را از مهم ترین یادگارهای معماری مذهبی دوره ساسانی معرفی کرد. آتشکده آذر برزین مهر در کنار آذر گشنسب و آذر فرنبغ، سه آتش مقدس اصلی زرتشتیان بودند که هرکدام نماد یکی از طبقات اجتماعی محسوب می شدند. آذر برزین مهر ویژه کشاورزان بود و در آیین های اجتماعی و دینی نقش پررنگی داشت. در متون پهلوی نیز اشاره شده که زرتشت پس از معرفی آیین خود، به دستور گشتاسپ شاه آتش مقدس را در این مکان بر فراز کوه ریوند روشن کرد.

آدرس: قلعه آتشگاه در ۱۲ کیلومتری شمال غربی شهر کاشمر، استان خراسان رضوی

برای مطالعه بیشتر: زیباترین غارهای ایران

سخن آخر

قلعه های تاریخی ایران نه تنها یادگار تمدن های کهن هستند، بلکه فرصتی ارزشمند برای شناخت معماری، فرهنگ و سبک زندگی مردمان گذشته به شمار می روند. بازدید از این بناهای باشکوه می تواند تجربه ای متفاوت و به یادماندنی برای هر علاقه مند به تاریخ و سفر باشد.

برای آنکه برنامه سفر خود را آسان تر و مقرون به صرفه تر تنظیم کنید، پیشنهاد می کنیم از خدمات رزرو بلیط و هتل در فلای تودی استفاده کنید. همچنین با همکاری تخفیفان می توانید با وارد کردن کد تخفیف فلای تودی هنگام رزرو، هزینه سفر خود را کاهش دهید. این فرصت عالی را از دست ندهید و سفری جذاب به قلعه های ایران را با کمترین هزینه آغاز کنید.

سوالات متداول

زیباترین قلعه های ایران کدامند؟

ارگ کریمخان شیراز، قلعه رودخان فومن، قلعه فلک ‌الافلاک خرم ‌آباد، قلعه پرتغالی‌ های قشم، قلعه الموت قزوین.

قلعه های باستانی ایران کدامند؟

قلعه دختر فیروزآباد، قلعه آتشگاه کاشمر (آذر برزین‌ مهر)، قلعه بابک کلیبر، قلعه یزدگرد (کوه خواجه سیستان)، ارگ بم.

عجیب ترین قلعه های ایران کدامند؟

قلعه الموت قزوین، قلعه جلال ‌الدین خواف، قلعه سنگی اورامان، قلعه آتشگاه اصفهان، قلعه رودخان فومن.