آفت دهان چیست؟
زخم‌های آفتی دهان از انواع متداول زخم‌هایی هستند که به طور معمول در غشاهای مخاطی حفره دهان ایجاد می‌شوند. نام‌های دیگر زخم‌های آفتی عبارتند از: آفت استوماتیت و زخم‌های شانکر.
زخم‌های آفتی به طور کلی کروی شکل هستند و در نواحی نرم دهان مانند داخل لب‌ها، گونه‌ها یا زیر زبان ایجاد می‌شوند. این نوع آفت‌ها خوش خیم و غیرمسری هستند و به صورت زخم‌های تکی یا خوشه‌ای ظاهر می‌شوند. در بیشتر موارد، زخم‌های آفتی عود می‌کنند و هر دوره به طور معمول بین ۷ تا ۱۰ روز ادامه دارد. نکته قابل توجه در مورد آفت دهان این است که زخم‌های آفتی، شایع‌ترین نوع زخم دهان است، اما تنها نوع زخم دهان نیست.
انواع زخم آفت دهان
سه نوع اصلی آفت دهان و لثه وجود دارد:
۱- آفت دهان جزئی
متداول‌ترین نوع آفت دهان و لثه، زخم‌های آفتی جزئی هستند. اندازه این نوع زخم‌ها كوچك است و معمولاً كمتر از ۵ میلی متر قطر دارند. زخم‌های آفتی جزئی می‌توانند به صورت یك زخم یا به صورت خوشه‌ای ایجاد شوند. همچنین این نوع از زخم‌های آفتی معمولاً درد زیادی ایجاد نمی‌کنند.
۲- آفت دهان بزرگ
این نوع از زخم‌های آفتی کمتر رایج است. اندازه زخم‌های آفتی بزرگ ۵ میلی متر یا بزرگتر است و به صورت منفرد یا جفت ایجاد می‌شود. این نوع آفت ها معمولا دردناک هستند؛ به خصوص در زمان خوردن یا آشامیدن که بین دو هفته تا چند ماه ادامه می‌یابد.
۳- زخم‌های تبخالی
این نوع از آفت دهان معمولا هنگامی ایجاد می‌شوند که چندین ضایعه در یک نقطه از دهان باهم ایجاد شوند و زخم‌هایی بزرگ با اشکال نامنظم ایجاد کنند. زخم‌های تبخال مانند، به دلیل شباهت ظاهری آن‌ها به تبخال به این اسم نامیده می‌شوند، اما زخم تبخالی ناشی از ویروس هرپس سیمپلکس (که موجب ایجاد تبخال می‌شوند) نیست.
علائم آفت دهان و لثه چیست؟
زخم‌های آفتی دهان معمولا علائم زیادی ندارند. برخی از افراد ممکن است قبل از ایجاد زخم، احساس سوزش یا خارش در داخل دهان داشته باشند که می‌تواند کمی دردناک باشد. به محض بروز زخم، درد موضعی با درجات مختلف به وجود می‌آید.
آفت دهان و لثه به چه شکل هستند؟
زخم‌های دهانی معمولا کم عمق هستند و در زمان بروز به رنگ زرد کم رنگ درآمده و به مرور خاکستری می‌شوند. آفت لثه و دهان در زمان عود و التهاب به رنگ قرمز درآمده و اطراف آن نیز قرمز رنگ و ملتهب می‌شود. همچنین بسته به محل زخم، غذا خوردن، نوشیدن و صحبت کردن ممکن است کمی ناراحت کننده باشد.
نکته دیگر درمورد آفت دهان و لثه این است که این نوع از زخم‌ها در موارد شدید می‌توانند منجر به تورم غدد لنفاوی، تب و خستگی جسمی یا بی حالی شوند. اما این موارد بسیار نادر است و بعید به نظر می‌رسد که تورم غدد لنفاوی اولین نشانه آفت دهان باشد.
دلایل ایجاد آفت دهان و لثه چیست؟
علت دقیق زخم‌های آفتی دهان به طور دقیق مشخص نیست؛ با این حال طبق تحقیقات به عمل آمده، این نوع زخم توسط یک یا ترکیبی از عوامل خارجی ایجاد می‌شود. همچنین ممکن است تا حدی ژنتیکی باشد؛ چراکه در ۴۰ درصد افرادی که زخم‌های آفتی را تجربه می‌کنند، سابقه خانوادگی این بیماری وجود دارد. آفت لثه و دهان از هر پنج نفر روی یک نفر تأثیر گذاشته و معمولاً در سنین ۱۰ تا ۱۹ سالگی ظاهر می‌شوند.
از محرک‌های احتمالی آفت لثه و دهان می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- استرس و نوسانات عاطفی: استرس یکی از دلایل عمده زخم‌های دهان است. اگرچه استرس به طور مستقیم باعث زخم‌های دهان نمی‌شود، اما احتمال بروز آن‌ها را افزایش داده و می‌تواند روند بهبود آن‌ها را تحت تأثیر قرار دهد.
- آسیب جزئی در داخل دهان: به عنوان مثال در اثر بریدگی، سوختگی یا گزش در هنگام غذا خوردن، عمل‌های دندانپزشکی، مسواک زدن خشن یا پروتزهای نامناسب دندان
- عوامل ژنتیکی و سابقه زخم دهانی در اعضای خانواده
- حساسیت به سدیم لوریل سولفات: ماده موجود در برخی از خمیر دندان‌ها و دهان شویه‌ها بوده و این ماده به عنوان یک عامل ایجاد زخم ثابت نشده اما ممکن است مدت زمان لازم برای بهبود زخم را طولانی‌تر کند.
- تاثیر غذاها و نوشیدنی‌های خاصی از جمله قهوه، شکلات، تخم مرغ، پنیر و همچنین غذاهای اسیدی یا ادویه دار
- کمبود برخی ویتامین‌ها یا مواد معدنی از جمله روی، B-12 و آهن که ممکن است با کم خونی همراه باشد.
- واکنش آلرژیک به باکتری‌های داخل دهان
- استفاده یا ترک دخانیات
- تغییرات هورمونی در زمان بارداری
- سیستم ایمنی ضعیف
برخی از داروها نیز ممکن است در ایجاد آفت لثه و دهان تاثیرگذار باشند. از جمله این داروها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- نیکوراندیل: دارویی که برای درمان آنژین قلب استفاده می‌شود
- ایبوپروفن و سایر داروهای ضد التهابی
- داروهایی مانند آسپیرین (اگر به جای بلعیدن در دهان حل شوند)
- مواد مخدر غیرقانونی مانند کوکائین
ایجاد زخم‌های دهانی به صورت مکرر گاهی اوقات می‌تواند نشانه‌ای از بیماری‌های جدی مثل التهاب دیواره روده، بیماری‌های گوارشی، التهاب رگ‌ها و ایدز باشد. این نوع از زخم‌ها با این‌که بسیار شبیه به آفت دهان و لثه هستند، اما زخم آفتی به شمار نمی‌آیند؛ بنابراین اگر به صورت مکرر دچار زخم‌های آفتی شدید، بهتر است به پزشک مراجعه کنید.
عوارض آفت لثه و دهان چیست؟
اگرچه بیشتر زخم‌های دهان طی دو هفته برطرف می‌شوند، اما در موارد بسیار نادر ممکن است به باکتری آلوده شوند. این موضوع معمولاً فقط در موارد شدید و در زمانی که ناحیه زخم شده بزرگ می‌شود، اتفاق می‌افتد. در صورت عفونت باکتریایی، ممکن است دهان شویه آنتی بیوتیکی و وسیله‌ای برای کنترل درد و ناراحتی تجویز شود. همچنین در برخی موارد، در صورت نیاز، آنتی بیوتیک خوراکی نیز توسط پزشک تجویز می‌شود.
روش‌های درمان آفت دهان و لثه
هیچ درمانی برای زخم‌های آفتی لثه و دهان وجود ندارد، اما روش‌هایی برای کنترل علائم آن در نظر گرفته شده است. از این روش‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- پرهیز از مصرف غذاهای سفت یا تحریک کننده، مانند آناناس
- استفاده از کمپرس سرد در ناحیه آسیب دیده
- استفاده از داروهای بی حس کننده در صورت نیاز، مانند لیدوکائین موضعی یا بنزوکائین برای کنترل درد
- شستشوی دهان با آب نمک
روش‌های پیشگیری از زخم‌های آفت لثه و دهان
جهت کاهش احتمال شیوع زخم‌های دهانی، به خصوص برای کسانی که سابقه زخم‌های مکرر آفتی دارند، می‌توان اقدامات مختلفی انجام داد. از جمله این اقدامات می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- اجتناب از خوردن غذاهایی که ممکن است باعث ایجاد زخم شود.
- رژیم غذایی سالم و متعادل حاوی مقادیر کافی مواد مغذی و ویتامین‌ها.
- رعایت بهداشت دهان و دندان و استفاده از مسواک نرم برای جلوگیری از تحریک دهان
- کاهش استرس و خواب کافی
سوالات متداول درباره زخم‌های آفتی دهان
در این قسمت به برخی از سوالات متداول در مورد زخم‌های دهانی پاسخ داده خواهد شد.
۱- آیا درمان خانگی برای زخم‌های آفت لثه و دهان وجود دارد؟
تعدادی از درمان های خانگی معروف برای زخم آفت لثه و دهان وجود دارد که از جمله آن‌ها می‌توان به شستشوی دهان با محلول آب گرم و نمک، مکیدن تکه‌های یخ برای کاهش تورم و پمادهای حاوی بی حس کننده موضعی اشاره کرد.
۲- آیا سیگار کشیدن می‌تواند باعث آفت دهان و لثه شود؟
سیگار کشیدن می‌تواند زخم‌های دهان را بدتر کند. نیکوتین موجود در دود سیگار ممکن است میزان خونی که به دهان و لثه وارد می‌شود را کاهش دهد و در نتیجه ممکن است روند بهبودی هرگونه زخم، بریدگی یا خراش داخل دهان را کندتر کند.
۳- آیا شیمی درمانی می‌تواند باعث آفت دهان شود؟
بله، شیمی درمانی اغلب باعث آفت لثه و دهان می‌شود. شیمی درمانی می‌تواند باعث التهاب مخاط گلو و دهان شده و منجر به ایجاد زخم در دهان شود.
۴- آیا زخم‌های آفتی دهان می‌توانند روی لثه ایجاد شوند؟
بله، زخم‌های دهان می‌توانند روی لثه‌ها تأثیر بگذارند. همچنین ممکن است روی زبان، داخل گونه‌ها و قسمت داخلی لب‌ها نیز ایجاد شود. همچنین نشانه‌هایی از آفت دندان، آفت لثه و آفت زبان در برخی از افراد دیده شده است.
