اختلال شخصیت خودشیفته چیست | خصوصیات + نحوه برخورد | درمان

اختلال شخصیت خودشیفته یکی از چالش برانگیزترین موضوعات روانشناسی در بین اختلالات شخصیتی است که هم در روابط فردی و هم در زندگی اجتماعی تاثیر زیادی دارد. شناخت دقیق این اختلال کمک می کند بهتر بفهمیم چرا بعضی افراد همیشه خود را مهمتر از دیگران می دانند، چرا مدام نیاز به تحسین دارند و چرا درک احساسات اطرافیان برایشان دشوار است. اگر میخواهید بدانید ویژگی های افراد خودشیفته چیست، چگونه بر روابط زناشویی اثر میگذارند و چه راهکارهایی برای برخورد با آنها وجود دارد، ادامه این مقاله را از دست ندهید.

اختلال شخصیت خودشیفته چیست؟

اختلال شخصیت خودشیفته یکی از انواع اختلالات شخصیت است که در آن فرد دید اغراق آمیزی نسبت به توانایی ها، اهمیت و جایگاه خود دارد. این افراد معمولاً باور دارند که خاص و استثنایی هستند و دیگران باید این موضوع را درک کرده و به آن ها توجه ویژه ای نشان دهند. در عین حال، پشت این ظاهر پر از اعتماد به نفس، معمولاً شکنندگی روانی زیادی وجود دارد و فرد در برابر کوچک ترین انتقاد احساس ضعف یا خشم پیدا می کند.

برای مثال ممکن است فردی که در جمع دوستانش حضور دارد، مدام سعی کند صحبت ها را به سمت خودش بکشد و اگر دیگران توجه کمتری نشان دهند، به سرعت ناراحت یا حتی عصبانی شود. چنین واکنش هایی می تواند نشانه ای از الگوی خودشیفتگی باشد.

افراد خودشیفته چه خصوصیاتی دارند؟

افراد خودشیفته ویژگی های خاصی دارند که آن ها را از دیگران متمایز می کند. مهم ترین خصوصیت آن ها نیاز شدید به تحسین شدن است. این افراد می خواهند همیشه در مرکز توجه باشند و اگر کسی به آن ها بی اعتنایی کند، احساس بی ارزشی می کنند.

یکی دیگر از ویژگی های بارز آن ها نبود همدلی کافی است. فرد خودشیفته معمولاً نمی تواند احساسات و نیازهای دیگران را درک کند. به عنوان نمونه، اگر دوست او در حال تعریف کردن از یک مشکل خانوادگی باشد، ممکن است سریعاً موضوع را قطع کند و شروع به صحبت درباره موفقیت های خودش کند.

همچنین افراد خودشیفته معمولاً حس برتری دارند. آن ها باور دارند که از دیگران باهوش تر، زیباتر یا توانمندتر هستند و به همین دلیل، انتظار دارند همیشه امتیازهای ویژه دریافت کنند. برای مثال در محیط کار ممکن است تصور کنند که باید بدون تلاش زیاد، ارتقا یا پاداش بگیرند، چون خود را شایسته تر از همکاران می دانند.

برای مطالعه بیشتر: حمله پانیک چیست

اختلال شخصیت خودشیفته در DSM-5

راهنمای تشخیصی و آماری اختلال های روانی یا همان DSM-5، اختلال شخصیت خودشیفته را یکی از ده اختلال شخصیت معرفی می کند. برای تشخیص این اختلال، لازم است که الگوی پایدار خودبزرگ بینی، نیاز به تحسین افراطی و ناتوانی در همدلی با دیگران از اوایل بزرگسالی وجود داشته باشد و در موقعیت های مختلف دیده شود.

طبق معیارهای DSM-5، فرد باید دست کم پنج مورد از ویژگی های زیر را داشته باشد تا تشخیص اختلال شخصیت خودشیفته برای او مطرح شود:

• احساس بزرگ منشی نسبت به اهمیت یا توانایی های خود
• اشتغال ذهنی با تخیلات موفقیت، قدرت یا زیبایی
• باور به اینکه فردی استثنایی و منحصر به فرد است
• نیاز شدید به تحسین شدن
• داشتن حس استحقاق و انتظار برخورد ویژه از سوی دیگران
• سوء استفاده از دیگران برای رسیدن به اهداف خود
• ناتوانی در همدلی با دیگران
• حسادت به دیگران یا تصور اینکه دیگران به او حسادت می کنند
• رفتارها یا نگرش های مغرورانه

برای نمونه، کارمندی را تصور کنید که انتظار دارد مدیرش بدون توجه به عملکرد واقعی، او را در جایگاه بالاتری قرار دهد، چون معتقد است از همه همکارانش باهوش تر است. اگر این ارتقا انجام نشود، ممکن است او خشمگین شود یا حتی محل کار را ترک کند. این نوع رفتارها دقیقاً با معیارهای DSM-5 مطابقت دارد.

ویژگی شخصیت خودشیفته در مردان و زنان

خودشیفتگی میتواند هم در مردان و هم در زنان دیده شود، اما نمود آن در دو جنس کمی متفاوت است. مردان خودشیفته معمولا بیشتر به قدرت، موقعیت اجتماعی و کنترل دیگران اهمیت میدهند. آنها ممکن است در محیط کار با رفتارهای رقابتی و گاهی سلطه گرانه شناخته شوند. برای مثال مدیری که انتظار دارد همه زیردستان بدون هیچ انتقادی دستورات او را اجرا کنند و کوچکترین مخالفتی را بی احترامی تلقی میکند، نمونه ای از رفتار خودشیفتگی در مردان است.

در زنان، خودشیفتگی بیشتر در قالب توجه به ظاهر و نیاز به تایید اجتماعی نمود پیدا میکند. زنی که همیشه انتظار دارد دیگران زیبایی او را تحسین کنند و اگر چنین توجهی دریافت نکند به شدت دلخور میشود، میتواند الگوی زنانه این اختلال را نشان دهد. البته این تفاوتها مطلق نیست و ممکن است برخی ویژگیها در هر دو جنس مشترک دیده شوند.

برای مطالعه بیشتر: عوارض کبد چرب

چه کسانی جذب افراد خودشیفته میشوند؟

جالب است بدانید که افراد خودشیفته معمولا در آغاز رابطه بسیار جذاب و کاریزماتیک به نظر میرسند. آنها می توانند با اعتماد به نفس بالا و رفتارهای تاثیرگذار خود، توجه دیگران را جلب کنند. به همین دلیل افرادی که نیاز به تایید شدن دارند یا اعتماد به نفس پایینی دارند، بیشتر جذب این افراد می شوند.

برای نمونه فردی که همیشه به دنبال کسی است تا به او احساس ارزشمندی بدهد، ممکن است تحت تاثیر جذابیت اولیه یک فرد خودشیفته قرار گیرد. اما در ادامه رابطه، وقتی با کمبود همدلی و نیاز افراطی طرف مقابل به تحسین مواجه می شود، دچار سرخوردگی میشود.

اختلال شخصیت خودشیفته و ازدواج

ازدواج با فرد خودشیفته می تواند بسیار چالش برانگیز باشد. چون این افراد معمولا خود را در مرکز توجه قرار می دهند و نیازها و احساسات شریک زندگیشان را نادیده میگیرند. برای مثال شوهری که هر موفقیتی در خانواده را به نام خودش ثبت میکند و هیچ وقت زحمات همسرش را به رسمیت نمیشناسد، نمونه ای از این وضعیت است.

زندگی مشترک با یک فرد خودشیفته اغلب با احساس تنهایی، ناامیدی و خستگی برای طرف مقابل همراه است. چون همواره باید انرژی زیادی صرف کند تا همسرش راضی بماند. بسیاری از ازدواجها با افراد خودشیفته در نهایت به تعارضات جدی یا حتی طلاق منجر میشود، مگر اینکه فرد خودشیفته تمایل به درمان و تغییر داشته باشد.

برای مطالعه بیشتر: شخصیت نمایشی

نقطه ضعف افراد خودشیفته

اگرچه ظاهر افراد خودشیفته پر از اعتماد به نفس به نظر میرسد، اما در واقعیت بزرگترین نقطه ضعف آنها شکنندگی درونی است. آنها به شدت به تایید دیگران وابسته اند و کوچکترین انتقاد می تواند آنها را عمیقا آزرده کند.

به عنوان مثال کارمندی که در جلسه کاری بابت یک اشتباه کوچک مورد انتقاد قرار می گیرد، ممکن است روزها درگیر احساس خشم یا شرمندگی باشد. این آسیب پذیری در برابر قضاوت دیگران نشان میدهد که اعتماد به نفس خودشیفته ها سطحی و شکننده است و پشت رفتارهای مغرورانه شان نوعی ناامنی پنهان وجود دارد.

نحوه برخورد با افراد خودشیفته

زندگی یا ارتباط نزدیک با فرد خودشیفته کار آسانی نیست، چون این افراد اغلب انتظار دارند دیگران مطابق میل آنها رفتار کنند. برای مدیریت این رابطه، لازم است مرزهای روشنی تعیین کنید. به عنوان مثال اگر دوستی دارید که همیشه مکالمه ها را به سمت خودش میبرد و به شما مجال صحبت نمیدهد، میتوانید به شکل محترمانه اما قاطع بگویید: «میخواهم من هم حرفم را کامل کنم.» این نوع برخورد باعث میشود او متوجه محدودیت های شما شود.

همچنین لازم است توقع خود را واقع بینانه تنظیم کنید. انتظار همدلی یا توجه عمیق از یک فرد خودشیفته معمولا ناامیدکننده است. بنابراین بهتر است بدانید در چه زمینه هایی میتوانید روی او حساب کنید و در چه موضوعاتی نباید وابسته باشید. اگر رابطه بسیار آسیب زا باشد، فاصله گرفتن یا محدود کردن ارتباط میتواند بهترین راه باشد.

درمان اختلال شخصیت خودشیفته

درمان این اختلال چالش های زیادی دارد، زیرا بسیاری از افراد خودشیفته اعتقاد ندارند مشکلی دارند و معمولا به اجبار یا به دنبال مشکلات جانبی مثل افسردگی یا شکست در روابط، به درمان مراجعه میکنند.

مهمترین روش درمانی برای این اختلال، روان درمانی بلند مدت است. در جلسات درمان، درمانگر تلاش می کند به فرد کمک کند ریشه های احساس نا امنی و نیاز افراطی به تحسین را بشناسد. برای مثال ممکن است فرد متوجه شود که در کودکی تنها زمانی مورد توجه قرار گرفته که موفقیتی کسب کرده، بنابراین امروز نیز برای احساس ارزشمندی نیازمند تایید مداوم است.

درمان به فرد می آموزد که به تدریج دیدگاه واقع بینانه تری نسبت به خود و دیگران پیدا کند، مهارت همدلی را تمرین کند و راههای سالمتری برای برآورده کردن نیازهایش پیدا کند. در برخی موارد اگر فرد دچار افسردگی یا اضطراب همراه باشد، دارودرمانی نیز زیر نظر روانپزشک توصیه میشود.

البته باید توجه داشت که تغییر در افراد خودشیفته فرایندی زمانبر است و نیاز به انگیزه شخصی و پیگیری مداوم دارد.

سخن آخر

زندگی یا کار کردن با یک فرد خودشیفته می تواند سخت و فرساینده باشد، اما آگاهی و دریافت کمک حرفه ای شرایط را قابل مدیریت تر می کند. مراجعه به روانشناس یا مشاور متخصص در این زمینه نه تنها به فرد خودشیفته، بلکه به اطرافیان او هم کمک میکند تا روابط سالم تری داشته باشند. اگر به دنبال خدمات روانشناسی و مشاوره معتبر هستید، می توانید از طریق صفحه مراکز روانشناسی مشاوره تهران در تخفیفان بهترین گزینه ها را با تخفیف ویژه انتخاب کنید و قدمی مهم برای بهبود کیفیت زندگی خود بردارید.

سوالات متداول

آیا خودشیفته ها درمان میشوند؟

بله، اما درمان سخت و زمانبر است. معمولا روان درمانی طولانی مدت می تواند به کاهش رفتارهای آسیب زا کمک کند.

فرق اعتماد به نفس با خودشیفتگی چیست؟

اعتماد به نفس واقعی بر پایه توانایی های واقعی است، اما خودشیفتگی بر اغراق و نیاز به تایید دیگران استوار است.

زندگی با فرد خودشیفته ممکن است؟

امکان پذیر است، اما اغلب دشوار و پرتنش است. نیاز به مرزبندی محکم و حمایت تخصصی دارد.