قلعه فلک الافلاک خرم آباد | تاریخچه دژ ۱۷۰۰ ساله ساسانیان

اگر قصد سفر به لرستان را دارید و می خواهید با جاهای دیدنی لرستان آشنا شوید، قلعه فلک الافلاک خرم آباد یکی از مهم ترین و دیدنی ترین مقصدهای شما خواهد بود. این قلعه تاریخی نه تنها نمادی از معماری کهن ایران است، بلکه داستان ها و اسرار زیادی در دل خود دارد که هر بازدیدکننده را مجذوب خود می کند. از تماشای برج های بلند و حیاط های وسیع گرفته تا کشف چاه اسرارآمیز و عمارت های حکومتی، هر گوشه قلعه تجربه ای منحصر به فرد برای شما رقم می زند.

اگر می خواهید با تمام بخش ها و جزئیات این قلعه تاریخی آشنا شوید و برنامه بازدید خود را کامل کنید، خواندن ادامه مقاله را از دست ندهید.

قلعه فلک الافلاک کجاست؟

قلعه فلک الافلاک بر فراز تپه‌ های شهر خرم آباد قرار دارد و همین موقعیت سبب شده تا از هر سوی این دژ تاریخی بتوان چشم اندازی گسترده و تماشایی از شهر را دید. این جایگاه مرتفع نه تنها جلوه ‌ای زیبا به قلعه بخشیده بلکه آن را به نمادی از تسلط بر شهر تبدیل کرده است. اطراف تپه‌های قلعه را دو رشته کوه احاطه کرده‌ اند که از شمال به غرب و از جنوب به شرق جلگه لرستان امتداد دارند و به نوعی همچون حصاری طبیعی نقش محافظت از این بنای تاریخی را ایفا می‌ کنند. خیابان امام خمینی در خرم آباد محل استقرار قلعه است و در میان مردم به نام خیابان ۱۲ برجی نیز شناخته می ‌شود که خود یاد آور شکوه تاریخی این دژ کهن است.

مسیر دسترسی به قلعه فلک الافلاک

راه دسترسی به قلعه فلک الافلاک بسته به شهر مبدا متفاوت است. اگر از تهران قصد سفر داشته باشید، ساده ترین روش خرید بلیط هواپیما تهران به خرم آباد است. پس از رسیدن به فرودگاه، با استفاده از تاکسی های مستقر می توانید خود را به مرکز شهر رسانده و به راحتی به قلعه بروید. گزینه دیگر، سفر زمینی با اتوبوس است که شما را مستقیم به خرم آباد می رساند و این امکان را فراهم می کند تا علاوه بر بازدید از قلعه، دیگر جاذبه های شهر را نیز ببینید.

نکته مهمی که باید در نظر داشته باشید این است که امکانات رفاهی خاصی در داخل قلعه برای گردشگران پیش بینی نشده است. به همین دلیل بهتر است در زمان بازدید نوشیدنی یا خوراکی سبک همراه خود داشته باشید. مسیر دیگری نیز وجود دارد که از طریق رزرو بلیط قطار دورود امکان پذیر است. بعد از رسیدن به ایستگاه دورود، با تاکسی یا خودرو می توانید به سمت خرم آباد و قلعه حرکت کنید. البته فاصله حدود ۸۰ کیلومتری راه آهن دورود تا قلعه ممکن است کمی خسته کننده باشد، اما اگر عجله ای برای رسیدن ندارید، این مسیر هم می تواند تجربه ای متفاوت و دلپذیر از سفر به لرستان باشد.

آدرس قلعه فلک الافلاک خرم آباد

استان لرستان، شهر خرم آباد، خیابان امام خمینی (ره)، خیابان دوازده برجی

تاریخچه قلعه فلک الافلاک خرم آباد

قلعه فلک الافلاک که امروزه به عنوان یکی از مهم ترین نمادهای تاریخی لرستان شناخته می شود، ریشه در دوران ساسانیان دارد. در همان روزگار، شهری با نام شاپور خواست بنا شد که پس از گذشت زمان و ویرانی های متعدد، جای خود را به خرم آباد کنونی در قرن هفتم هجری داد. از آن زمان تاکنون، این دژ باشکوه همواره کارکردهای مختلفی به خود گرفته است؛ گاهی به عنوان خزانه و مقر حکومتی، زمانی به عنوان مرکز نظامی و حتی در دوره هایی به عنوان زندان سیاسی مورد استفاده قرار گرفته است.

این قلعه پررمز و راز در طول تاریخ با روایت های مردمی گره خورده است. یکی از افسانه های مشهور به وجود خزانه ای پنهان در دل قلعه اشاره می کند. مردم محلی بر این باورند که در زمان یورش دشمنان، جواهرات و دارایی های ارزشمند حکومت در تونل های زیرزمینی قلعه دفن شده و هنوز هم دست نخورده باقی مانده است. چنین روایت هایی، جذابیتی اسرارآمیز به این بنای کهن بخشیده اند.

فلک الافلاک در دوره قاجار نیز نقشی متفاوت یافت. در این زمان، بخشی از فضاهای آن به زندان سیاسی اختصاص داده شد. در میان داستان های نقل شده از آن دوران، قصه شاعری شهرت زیادی دارد. گفته می شود او در دوران حبس، اشعاری درباره آزادی سرود و به گوش مردم رساند. این اشعار چنان تاثیری گذاشت که به حرکت اعتراضی مردم علیه حاکم وقت انجامید و در نهایت آزادی شاعر را به همراه داشت. چنین روایت هایی نشان می دهند که قلعه فلک الافلاک تنها یک بنای تاریخی نیست، بلکه بخشی از حافظه جمعی مردم لرستان به شمار می آید.

معماری قلعه فلک الافلاک خرم آباد

قلعه فلک الافلاک نمونه ای بی نظیر از معماری تاریخی ایران است که ترکیبی از استحکام و زیبایی را به نمایش می گذارد. برای ساخت این بنا از سنگ، آجرهای بزرگ قرمز، خشت و ملات گچ و آهک استفاده شده است تا هم دوام لازم ایجاد شود و هم جلوه ای چشم نواز داشته باشد. با توجه به بارش های سنگین و سیل آسای خرم آباد، معماران سازه ای با سیستم رطوبت گیری طراحی کردند تا رطوبت نتواند به پایه ها و سازه های داخلی آسیب برساند.

این قلعه در بلندترین نقطه شهر قرار گرفته تا جریان طبیعی باد به داخل ساختمان نفوذ کند و پایه ها را خشک نگه دارد. ورودی اصلی قلعه در برج جنوب غربی واقع شده و دارای عرضی حدود ۱۰ متر و ارتفاعی نزدیک ۳ متر است. در طول تاریخ، قلعه چندین بار مرمت و بازسازی شده؛ بیشترین تغییرات در دوران صفویه و قاجار رخ داده و آخرین بازسازی نیز در سال ۱۳۸۹ انجام شده است.

امکانات قلعه فلک الافلاک

بازدید کنندگان قلعه فلک الافلاک می توانند از امکانات مختلفی که در اطراف این جاذبه فراهم شده بهره مند شوند. یکی از مزیت های مهم، دسترسی راحت به وسایل نقلیه عمومی و شخصی است که شرایط را برای رسیدن به قلعه آسان می کند. وجود پارکینگ مناسب نیز خیال گردشگران را از بابت جای خودرو راحت می سازد.

برای رفاه بیشتر، خدمات دیگری همچون دستشویی های عمومی، بوفه های کوچک برای خرید خوراکی و نوشیدنی و همچنین رستوران هایی در اطراف مجموعه در نظر گرفته شده است. گردشگرانی که قصد اقامت در خرم آباد را دارند، می توانند از هتل ها و اقامتگاه های نزدیک به قلعه استفاده کنند. علاوه بر این، پوشش مناسب شبکه تلفن همراه در محوطه و اطراف قلعه باعث شده تا بازدیدکنندگان بدون نگرانی از ارتباطات خود لذت ببرند.

بخش‌ های مختلف قلعه فلک الافلاک خرم آباد

در این قسمت به سراغ معرفی بخش های مختلف قلعه می رویم:

۱. ساختار کلی و بخش های اصلی قلعه

قلعه فلک الافلاک بنایی با مساحت تقریبی ۵۳۰۰ متر مربع است که مجموعه ای از برج ها، تالارها، اتاق ها، حیاط ها، دروازه ها، حمام و فضاهای دیگر را در دل خود جای داده است. این تنوع کاربری نشان می دهد که قلعه علاوه بر جنبه نظامی، نقش های متعددی در طول تاریخ ایفا کرده و به یکی از نمونه های برجسته معماری ایران باستان تبدیل شده است.

۲. برج ها، دالان ها و حیاط ها

در بدو ورود به قلعه، اتاق های نگهبانی به چشم می آیند که زمانی برای کنترل رفت و آمدها استفاده می شدند. برج های قلعه مهم ترین عناصر هویتی آن هستند؛ هرچند از ۱۲ برج اصلی تنها ۸ برج باقی مانده که همچنان به طور دوره ای مرمت می شوند. دالان ورودی با ستون های آجری و طاق نماهای خود مسیری تماشایی به سوی حیاط اول باز می کند. این حیاط توسط چهار برج در جهات مختلف محافظت می شود و همچون قلب تپنده قلعه جلوه می کند. در ادامه، حیاط دوم با تالارهای وسیع و اتاق های گنبدی شکل قرار دارد که امروزه محل موزه های قلعه هستند.

۳. چاه اسرارآمیز و سامانه های آبرسانی

یکی از شگفتی های قلعه، چاه عمیقی است که در گوشه شمالی حیاط اول قرار دارد. این چاه حدود ۴۰ متر عمق دارد و در دل صخره ها حفر شده تا منبع اصلی تامین آب قلعه باشد. برخی معتقدند آب چاه از بارش ها تامین می شد و گروهی دیگر آن را مرتبط با چشمه گلستان می دانند. علاوه بر چاه، وجود آب انبار با دیواره های آهکی و گچی و حمامی که تا دوران قاجار فعال بوده، اهمیت حیاتی موضوع آب در این قلعه را نشان می دهد.

۴. عمارت های حکومتی و تدابیر معماری

در زمان قاجار، بخش هایی از قلعه به اقامتگاه شاهزادگان تبدیل شد. محمدعلی میرزا دستور ساخت عمارتی با نام گلستان را داد که شامل بخش های اندرونی، بیرونی، دیوانخانه، توپخانه و مسجد بود و چشم اندازی زیبا به ورودی قلعه داشت. افزون بر این، سراب ها و آسیاب های اطراف قلعه ارزش اقتصادی و تاریخی ویژه ای به آن بخشیده اند. در کنار همه این عناصر، معماران ساسانی تدبیری خلاقانه اندیشیده بودند؛ ایجاد سیستم رطوبت گیر در زیر محوطه که با کانال های بیش از یک متر ارتفاع، رطوبت ناشی از بارش های لرستان را مهار کرده و مانع تخریب بنا می شد. این سیستم نشان می دهد که قلعه فلک الافلاک نه تنها یک دژ مستحکم نظامی، بلکه نمونه ای از معماری علمی و هوشمندانه دوران کهن است.

ساعت بازدید قلعه فلک الافلاک

ساعات بازدید از قلعه فلک الافلاک معمولاً از صبح ساعت ۹ آغاز می شود و تا ساعت ۶ بعدازظهر ادامه دارد. با این حال در روزهای بلند تابستان، امکان بازدید تا حدود ساعت ۸ شب نیز فراهم است تا گردشگران بتوانند زمان بیشتری را برای تماشای این بنای تاریخی صرف کنند.

قیمت بلیط قلعه فلک الافلاک خرم آباد ۱۴۰۴

هزینه بازدید از قلعه فلک الافلاک برای گردشگران داخلی ۱۰ هزار تومان است، در حالی که گردشگران خارجی برای بازدید از این بنای تاریخی باید مبلغ ۸۰ هزار تومان پرداخت کنند. این هزینه ها به حفظ و نگهداری بهتر قلعه کمک می کنند.

بهترین زمان بازدید از قلعه فلک الافلاک

بهترین زمان برای بازدید از قلعه فلک الافلاک فصل بهار است. در این فصل، علاوه بر هوای مطبوع، طبیعت اطراف خرم آباد نیز جلوه ای چشم نواز پیدا می کند. با این حال در روزهای ابتدایی بهار و به ویژه تعطیلات، انتظار خلوتی نداشته باشید؛ زیرا مردم از نقاط مختلف کشور برای دیدن این بنای تاریخی به خرم آباد سفر می کنند و جمعیت قابل توجهی در اطراف قلعه حضور دارد.

بهترین اقامتگاه قلعه فلک الافلاک لرستان

برای تجربه راحت تر سفر به خرم آباد، بهتر است هتل هایی نزدیک قلعه فلک الافلاک و دیگر جاذبه های دیدنی شهر رزرو کنید تا نیازی به استفاده مکرر از وسایل نقلیه نداشته باشید و بتوانید بازدید خود را با آرامش بیشتری انجام دهید. چند هتل نزدیک به قلعه عبارتند از:

• هتل کارون که حدود ۱.۲ کیلومتر با قلعه فاصله دارد
• هتل رنگین کمان در فاصله ۱.۴ کیلومتری
• هتل عطر با فاصله ۲.۶ کیلومتر
• هتل شقایق در ۲.۸ کیلومتری قلعه
• هتل عرشیا با حدود ۳ کیلومتر فاصله

سخن آخر

قلعه فلک الافلاک تنها یک بنای تاریخی نیست؛ این قلعه، شاهدی زنده از تاریخ و فرهنگ لرستان است که هر بازدید کننده را به سفری هیجان انگیز در دل گذشته های ایران می برد. با دیدن برج ها، تالارها، حیاط ها و عمارت های حکومتی، می توانید بخشی از تاریخ کهن ایران را لمس کنید و تجربه ای فراموش نشدنی داشته باشید. اگر قصد سفر به خرم آباد و بازدید از این قلعه ارزشمند را دارید، برنامه ریزی و رزرو بلیط اهمیت زیادی دارد تا بتوانید از سفر خود بیشترین لذت را ببرید.

برای راحتی بیشتر در سفر و کاهش هزینه ها، می توانید از کد تخفیف فلای تودی در تخفیفان استفاده کنید و بلیط هواپیما تهران به خرم آباد یا سایر مسیرهای مرتبط را با تخفیف ویژه رزرو کنید. این فرصت باعث می شود سفر به لرستان و بازدید از قلعه فلک الافلاک هم مقرون به صرفه و هم آسان تر شود.

سوالات متداول

دلیل نامگذاری قلعه فلک الافلاک چیست؟

علت نامگذاری قلعه فلک الافلاک هنوز به طور قطعی مشخص نیست و منابع دقیقی برای آن وجود ندارد. با این حال، روایت ها و حدس هایی درباره انتخاب این نام مطرح شده است. یکی از این روایت ها به سفرنامه معین السلطنه، نویسنده دوران قاجار، برمی گردد. او در نوشته های خود اشاره کرده که احتمال دارد نام قلعه به دلیل وجود برجی بلندتر از سایر برج ها انتخاب شده باشد که نمادی از برتری و اهمیت قلعه محسوب می شد.

روایت دیگری معتقد است که نام فلک الافلاک با ۱۲ برج قلعه مرتبط است. گفته می شود این ۱۲ برج، بازتابی از ۱۲ برج فلکی بوده اند و از همین منظر، قلعه به این نام شهرت یافته است. هر دو روایت نشان می دهند که نام قلعه نه تنها جنبه تاریخی بلکه بار نمادین و معماری داشته و با ویژگی های منحصر به فرد آن پیوند خورده است.

قدمت قلعه فلک الافلاک چند سال است؟

قلعه فلک الافلاک ریشه در دوران پادشاهی ساسانیان دارد و بیش از ۱۷۰۰ سال قدمت تاریخی دارد. این بنای باشکوه در طول قرن ها نقش های گوناگونی از جمله مقر حکومتی، خزانه نظامی و زندان سیاسی ایفا کرده و یکی از مهم ترین یادگارهای تاریخی و فرهنگی ایران محسوب می شود.

قلعه فلک الافلاک چند پله دارد؟

در داخل قلعه فلک الافلاک مسیرهای متعدد و پله هایی وجود دارد که بازدیدکنندگان را به طبقات مختلف برج ها، تالارها و حیاط ها هدایت می کنند. با توجه به طراحی معماری قلعه، تعداد پله ها متفاوت است و برخی برج ها و بخش ها بیش از ۳۰ تا ۴۰ پله دارند تا به طبقات بالایی برسید و مجموع این پله ها به بالایی ۳۰۰ عدد می رسد.

قلعه فلک الافلاک تا چه ساعتی باز است؟

ساعت نهایی بازدید از قلعه فلک الافلاک نهایتاً تا ۸ شب است.