اختلال شخصیت وابسته و مهرطلب چیست | خصوصیات و علائم + درمان

اختلالات شخصیتی از جمله موضوعاتی هستند که تاثیر عمیقی بر روابط، تصمیم گیری ها و حتی کیفیت زندگی افراد می گذارند. یکی از این اختلالات، شخصیت وابسته یا همان مهرطلبی است که باعث می شود فرد نتواند بدون تایید دیگران زندگی روزمره خود را پیش ببرد. شاید تصور کنید این مشکل تنها به وابستگی عاطفی مربوط می شود، اما در واقع دامنه آن بسیار گسترده تر است و می تواند روی کار، تحصیل و حتی انتخاب های ساده روزانه هم اثر بگذارد. اگر برایتان جالب است بدانید افراد مهرطلب چه ویژگی هایی دارند، اختلال شخصیت وابسته و مهرطلب چگونه شکل می گیرد و چه روش هایی برای درمان آن وجود دارد، پیشنهاد می کنیم ادامه این مقاله را حتما مطالعه کنید تا با جزئیات بیشتری آشنا شوید.

اختلال شخصیت وابسته چیست؟

اختلال شخصیت وابسته یکی از انواع اختلالات شخصیتی است که در آن فرد به شکل افراطی به دیگران برای تصمیم گیری و اداره زندگی خود متکی می شود. این افراد معمولا احساس می کنند بدون حمایت دیگران قادر به ادامه زندگی نیستند و همین موضوع باعث می شود در روابطشان بسیار منفعل و نیازمند ظاهر شوند. برای مثال فردی که دچار این اختلال است حتی برای انتخاب ساده ای مثل اینکه چه غذایی بخورد یا چه لباسی بپوشد، به نظر اطرافیان وابسته است و به سختی می تواند مستقل تصمیم بگیرد. این نوع رفتار معمولا به مرور زمان باعث کاهش اعتماد به نفس فرد و حتی شکل گیری روابط ناسالم می شود، چون او به هر قیمتی می خواهد حمایت دیگران را حفظ کند.

برای مطالعه بیشتر: عوارض تیروئید کم کار

علت اختلال شخصیت وابسته

علت بروز اختلال شخصیت وابسته ترکیبی از عوامل روانشناختی، محیطی و زیستی است. تجربه های دوران کودکی نقش مهمی در شکل گیری این اختلال دارند. برای مثال اگر کودکی در خانواده ای بزرگ شود که والدین او بیش از حد کنترل کننده یا حمایتگر باشند، احتمال زیادی وجود دارد که او در بزرگسالی برای هر کاری منتظر تایید دیگران بماند.

از طرف دیگر، شرایطی مثل تجربه جدایی یا از دست دادن یکی از والدین در کودکی هم می تواند زمینه وابستگی بیش از حد را تقویت کند. عوامل ژنتیکی و تفاوت های شخصیتی نیز در ایجاد این اختلال تاثیر دارند، به طوری که برخی افراد ذاتا اضطراب بیشتری نسبت به ترک شدن یا تنها ماندن دارند و همین ویژگی باعث می شود بیشتر در معرض ابتلا به این مشکل قرار گیرند.

علائم اختلال شخصیت وابسته

علائم این اختلال بیشتر در رفتارهای روزمره فرد دیده می شود و معمولا باعث مشکلات زیادی در روابط کاری، خانوادگی و اجتماعی می گردد. فرد وابسته معمولا از تصمیم گیری مستقل اجتناب می کند و برای کوچکترین موضوع به دنبال راهنمایی و تایید دیگران است. برای مثال ممکن است شخصی که دچار این اختلال است برای خرید یک وسیله ساده مثل تلفن همراه بارها با اطرافیان مشورت کند و حتی پس از خرید هم دچار شک و تردید شود که انتخاب درستی داشته یا نه.

از دیگر علائم می توان به ترس شدید از تنها ماندن، ناتوانی در ابراز مخالفت با دیگران، پذیرش شرایط ناخوشایند برای از دست ندادن رابطه، و نیاز دائمی به مراقبت و توجه اشاره کرد. این رفتارها معمولا به مرور زمان باعث فرسایش روابط و حتی سوءاستفاده دیگران از فرد می شود.

برای مطالعه بیشتر: شخصیت پارانوئید

اختلال شخصیت وابسته در dsm 5

در کتاب راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی یا همان DSM-5، اختلال شخصیت وابسته به عنوان یکی از اختلالات شخصیتی دسته C معرفی شده است. دسته C شامل اختلالاتی می شود که بیشتر با اضطراب و ترس همراه هستند. معیارهای DSM-5 برای تشخیص این اختلال شامل نشانه هایی مثل ناتوانی در تصمیم گیری بدون مشورت گسترده با دیگران، نیاز افراطی به مراقبت، ترس از ترک شدن، دشواری در شروع کارها به دلیل کمبود اعتماد به نفس و احساس بی پناهی در زمان تنهایی است.

برای مثال، DSM-5  توضیح می دهد که فرد مبتلا ممکن است حتی در شرایطی که ادامه یک رابطه برای او آسیب زا است، حاضر به ترک آن نشود چون از تنها ماندن هراس دارد. این معیارها به متخصصان کمک می کند تا بین وابستگی عادی در روابط انسانی و یک الگوی بیمارگونه و ناتوان کننده تفاوت قائل شوند.

افراد مهرطلب چه خصوصیاتی دارند؟

افراد مهرطلب کسانی هستند که نیاز شدیدی به تایید و پذیرش دیگران دارند و برای به دست آوردن محبت، گاهی از خواسته ها و نیازهای واقعی خود می گذرند. این خصوصیات به صورت های زیر دیده می شود:

• همیشه تلاش می کنند همه را راضی نگه دارند، حتی اگر به ضرر خودشان تمام شود. برای مثال ممکن است فردی با وجود خستگی زیاد باز هم قبول کند به دوستش کمک کند چون نمی خواهد ناراضی شود.
• به سختی می توانند “نه” بگویند و معمولا درخواست های اطرافیان را بدون توجه به شرایط خود می پذیرند.
• در روابط دچار ترس از طرد شدن هستند و همیشه نگرانند که مبادا طرف مقابل آنها را دوست نداشته باشد.
• عزت نفس پایینی دارند و ارزش خود را بر اساس نظر دیگران می سنجند.
• اغلب احساس می کنند برای اینکه دوست داشتنی باشند باید بی نقص و فداکار جلوه کنند.
• برای گرفتن تایید دیگران ممکن است بیش از حد عذرخواهی کنند یا رفتارهای اغراق آمیز نشان دهند.

برای مطالعه بیشتر: اختلال شخصیت خودشیفته

اختلال شخصیت وابسته و ازدواج

ازدواج برای فردی که اختلال شخصیت وابسته دارد می تواند پیچیده و پرچالش باشد. این افراد معمولا در روابط عاطفی به شدت به همسر خود وابسته می شوند و همین موضوع گاهی باعث شکل گیری رابطه ای نابرابر می گردد. برای مثال، فرد وابسته ممکن است همیشه منتظر تصمیم گیری همسرش باشد و حتی برای مسائلی مثل شغل، رفت و آمد یا مسائل مالی به تنهایی هیچ نظری ندهد.

چنین الگویی در ابتدا شاید برای طرف مقابل لذت بخش به نظر برسد چون همه چیز به میل او پیش می رود، اما در بلندمدت باعث خستگی و دلزدگی می شود. از سوی دیگر، این وابستگی شدید می تواند زمینه سوءاستفاده همسر را فراهم کند، زیرا فرد وابسته به سختی حاضر می شود رابطه را ترک کند حتی اگر آسیب زا باشد. بنابراین، ازدواج با فرد وابسته بدون آگاهی و درمان لازم، می تواند مشکلات زیادی به دنبال داشته باشد.

درمان اختلال شخصیت مهرطلب

درمان اختلال شخصیت مهرطلب یا همان وابسته، معمولا ترکیبی از روش های روانشناختی و در برخی موارد دارویی است. هر درمان به فرد کمک می کند تا استقلال بیشتری پیدا کند و بتواند عزت نفس خود را بازسازی کند. روش های اصلی درمان شامل موارد زیر است:

روان درمانی فردی

یکی از موثرترین روش ها روان درمانی فردی است. در این شیوه، درمانگر به فرد کمک می کند تا الگوهای فکری و رفتاری ناسالم خود را بشناسد و یاد بگیرد به جای جلب تایید دیگران، بر ارزش های درونی خود تمرکز کند. برای مثال، درمانگر می تواند با تمرین های عملی به فرد آموزش دهد چگونه در شرایط مختلف “نه” بگوید.

درمان شناختی رفتاری (CBT)

CBT به فرد کمک می کند افکار غیرمنطقی مثل “اگر مخالفت کنم همه مرا ترک می کنند” را شناسایی کرده و جایگزین باورهای سالم تری کند. با این روش، فرد به مرور می آموزد که مخالفت یا استقلال داشتن به معنای از دست دادن محبت دیگران نیست.

درمان گروهی

در جلسات گروهی، فرد وابسته در کنار دیگران قرار می گیرد و فرصت پیدا می کند مهارت های ارتباطی سالم را تمرین کند. مثلا در گروه یاد می گیرد چطور احساساتش را بیان کند و در عین حال از مرزهای شخصی خود محافظت کند.

دارودرمانی

اگر فرد علاوه بر وابستگی دچار اضطراب یا افسردگی شدید باشد، روانپزشک ممکن است داروهایی برای کنترل این علائم تجویز کند. البته دارو به تنهایی درمان اصلی نیست بلکه به عنوان مکمل در کنار روان درمانی استفاده می شود.

سخن آخر

اختلال شخصیت وابسته یا همان مهرطلبی اگرچه می تواند مشکلات زیادی در زندگی فرد ایجاد کند، اما خوشبختانه با کمک روش های درمانی قابل مدیریت و بهبود است. افرادی که به موقع از مشاوره و راهنمایی متخصصان استفاده می کنند، معمولا یاد می گیرند استقلال بیشتری در روابط و تصمیم گیری ها داشته باشند و کیفیت زندگی خود را بالا ببرند.

اگر احساس می کنید شما یا یکی از نزدیکانتان دچار نشانه های این اختلال هستید، بهترین کار مراجعه به روانشناس یا مشاور حرفه ای است. برای این منظور می توانید به صفحه مراکز روانشناسی مشاوره در تخفیفان سر بزنید و با انتخاب مرکز مناسب از خدمات تخصصی با هزینه مقرون به صرفه بهره مند شوید.

سوالات متداول

آیا وابستگی در روابط همیشه به معنای اختلال شخصیت وابسته است؟

خیر. همه انسان ها در روابط عاطفی یا خانوادگی تا حدی به همدیگر نیاز دارند و این موضوع طبیعی است. اختلال زمانی مطرح می شود که فرد نتواند هیچ تصمیمی را بدون تایید دیگران بگیرد یا در صورت تنها شدن، دچار اضطراب شدید و احساس بی پناهی شود. برای مثال اگر کسی از همسرش نظرخواهی کند که چه غذایی بپزند، این طبیعی است. اما اگر بدون نظر همسر حتی نتواند برای کوچکترین تصمیم مثل خرید نان اقدام کند، می تواند نشانه اختلال باشد.

آیا اختلال شخصیت وابسته می تواند باعث مشکلات جدی در ازدواج شود؟

بله. فرد وابسته در ازدواج معمولا نقش منفعل پیدا می کند و همه چیز را به تصمیم های همسر خود واگذار می کند. این موضوع در بلندمدت باعث فشار روانی روی هر دو طرف می شود. از یک طرف همسر فرد وابسته احساس می کند باید همه بار زندگی را به دوش بکشد، و از طرف دیگر فرد وابسته به شدت می ترسد که مبادا رابطه تمام شود. همین نگرانی باعث می شود حتی در برابر بی توجهی یا رفتار ناعادلانه هم مقاومت نکند.

آیا درمان اختلال شخصیت وابسته امکان پذیر است؟

بله. با روش های روان درمانی مثل درمان شناختی رفتاری (CBT) و همچنین جلسات گروه درمانی، بسیاری از افراد یاد می گیرند استقلال بیشتری داشته باشند و عزت نفس خود را تقویت کنند. در مواردی که اضطراب یا افسردگی همراه وجود دارد، دارو هم می تواند کمک کننده باشد. برای مثال فردی که سال ها نمی توانست در محل کار بدون نظر دیگران تصمیم بگیرد، بعد از چند ماه درمان موفق شد خودش پروژه ای را مدیریت کند و این اولین قدم برای تغییر الگوی زندگی او بود.